zaburzenia odżywiania – Strona 2 – Incognito Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej

7th kwiecień 20197th kwiecień 2019

Jakie są konsekwencje niedowagi? Cz. 1

Utrzymywanie nieprawidłowo niskiej wagi ciała jest niezdrowe i szkodliwe. Powoduje to wiele negatywnych skutków dla funkcjonowania fizycznego, psychologicznego i społecznego. Wiedza o skutkach wynikających z niskiej wagi ciała pochodzi z wielu źródeł, w tym także badań na temat głodu i innych sytuacji związanych z niedoborem pożywienia, a także badań eksperymentalnych, w których ochotnicy stosowali rygorystyczną dietę przez długi czas. Wszystkie te źródła prowadza do spójnych wniosków, które zostały przedstawione poniżej.

Konsekwencje psychologiczne

myślenie

Niedowaga wpływa na sposób myślenia. Mózg potrzebuje dużych dawek energii (tj. kalorii), by prawidłowo funkcjonować. W stanie niedowagi myślenie staje się sztywne, co sprawia, że bardzo trudno jest przenosić uwagę z jednego tematu na inny. Niełatwe staje się też podejmowanie decyzji.

Niemal zawsze pojawiają się zaburzenia koncentracji uwagi. Czasem ludzie tego nie zauważają, bo wkładają bardzo dużo wysiłku w to, by skupić się na tym, co robią. Ograniczenia w zakresie koncentracji uwagi wynikają częściowo z uporczywych myśli na temat jedzenia i odżywiania się (wtórnej konsekwencji niedojadania), które utrudniają skupienie się na innych kwestiach. Niektóre osoby mają nawet sny dotyczące jedzenia i odżywiania się.

Niemal stałe myślenie o jedzeniu i odżywianiu wpływa także na zachowanie. Niektóre osoby nabierają niezwykłego zainteresowania gotowanie, czytają przepisy kulinarne, oglądają programy telewizyjne na temat gotowania, same dużo gotują. Towarzyszy temu utrata zainteresowania innymi kwestiami. Wiele osób porzuca wcześniejsze zainteresowania i hobby.

uczucia

Niedowaga w istotny sposób wpływa na nastrój. Jest on obniżonym a osoby z zaburzeniami mają tendencję do łatwego wpadania w złość, są rozdrażnione i poirytowane.

zachowanie

Osoby z wyraźną niedowagą zmieniają swój sposób zachowania. Jeżeli niedowaga utrzymuje się przez dłuższy czas, zaczynają myśleć, że ich obecny stan – sposób myślenia, nastrój i zachowanie – odzwierciedla ich „osobowość”, podczas gdy ich prawdziwy charakter jest maskowany skutkami niskiej wagi ciała.

Jedną z najbardziej wyraźnych zmian w zachowaniu jest nasilenie cech „obsesyjnych”. Odnosi się to do sztywności i braku elastyczności w stosunku do posiadanych nawyków i rutyn. Niektóre osoby zaczynają przywiązywać bardzo dużą wagę do czystości i porządku. Towarzyszy temu trudność w podejmowaniu jakichkolwiek spontanicznych działań.

Obsesyjność jest szczególnie uderzająca w kontekście jedzenia. Osoby te mogą jeść w dziwaczny sposób, a posiłki przybierać formę drobnych „ceremonii”, które muszą być wykonywane w samotności. Niektórzy jedzą bardzo wolno, każdy kęs przeżuwają określoną ilość razy; inni jedzą w silnie zrytualizowany sposób (zawsze spożywają posiłek z tego samego talerza lub kroją jedzenia na bardzo drobne kawałeczki).

Gromadzenie przedmiotów to kolejna cecha, która może się pojawić. Występuje ona jednak tylko u niektórych pacjentów. Często ludzie nie są w stanie wyjaśnić, dlaczego zbierają różne przedmioty.

Konsekwencje społeczne

Niedowaga ma silny wpływ na funkcjonowanie społeczne. Pojawia się tendencja do skupiania się raczej na wewnętrznych procesach i na samym sobie. Procesy te są dodatkowo wzmacniane przez nasiloną potrzebę rutyny i przewidywalności oraz trudności w byciu spontanicznym. W konsekwencji osoby te wycofują się z życia społecznego i przyzwyczajają do takiego trybu życia.

Następuje też utrata popędu seksualnego (w wyniku zmian hormonalnych). To również może się przyczyniać do wycofania społecznego.

Źródło: Ch. G. Fairburn „Terapia poznawczo-behawioralna i zaburzenia odżywiania”

24th marzec 2019

Kilka słów o zaburzeniach odżywiania

Większość z nas słyszała o anoreksji albo bulimii. To pierwsze skojarzenia dotyczące zaburzeń odżywiania. Oprócz nich, wyróżnia się jeszcze napadowe objadanie (tzw. BED, binge eating disorder). Większość pacjentów z zaburzeniami odżywiania przykłąda nadmierne znaczenie do kształtu i wagi ciała – w odróżnieniu od braku satysfakcji z wyglądu, co występuje dość często u reszty populacji.

W anoreksji waga pacjentek specjalnie utrzymywana jest dużo poniżej normalnej. Pacjentki te obawiają się przytycia i mogą ‘czuć się grubo’; istnieje tutaj podgrupa pacjentek, które objadają się i wymiotują. Z kolei w bulimii po częstych napadach objadania występują nieodpowiednie zachowania kompensujące (prowokowanie wymiotów, poszczenie, intensywne ćwiczenia fizyczne). Samoocena w bulimii jest zazwyczaj bardzo związana z kształtem i wagą ciała.

Większość osób cierpiących na zaburzenia odżywiania na przestrzeni swojego życia migruje pomiędzy anoreksją a bulimią, tzn. że czasami podejmują działania charakterystyczne dla jednej diagnozy, a czasem dla drugiej. Dodatkowo większość pacjentów (ok. 65% zgłaszających się na terapię) nie spełnia wszystkich kryteriów diagnostycznych dla anoreksji lub bulimii, ale obecne są wyraźne cechy tych zaburzeń. Mówimy wtedy o diagnozie NOS (nietypowe zaburzenie odżywiania). Dlatego też w pracy z zaburzeniami odżywiania przyjmuje się model transdiagnostyczny. Świadczyć to może o podobnych mechanizmach leżących u podstaw różnych typów zaburzeń odżywiania.

By mówić o anoreksji konieczna jest znaczna niedowaga, na której osiągnięciu bardzo zależy danej osobie. Problematyczna jest dla takiego pacjenta perspektywa przybrania na wadze i ewentualna otyłość, a nie jej niedowaga. Dlatego często mimo realnie niskiej wagi, pacjenci postrzegają siebie jako „grubych”. Z kolei to, jak się odżywiają jest motywowane „nieustanną pogonią za szczupłą figurą”. Dotyka ona głównie nastoletnie dziewczyny i młode kobiety, al 1 na 10 przypadków dotyka mężczyzn. Oprócz niedojadania, strategią na osiągnięcie niskiej wagi bywają intensywne ćwiczenia fizyczne. Niektórzy się poszczą. Czasami w przebiegu anoreksji obserwuje się też subiektywne napady objadania (z reguły postronny obserwator nie oceniłby nawet danego posiłku w kategorii objadania, ale pacjent tak je przeżywa), po których następuje przeczyszczanie (za pomocą wywoływania wymiotów, środków przeczyszczających, moczopędnych). Dlatego diagnozując anoreksję wyróżnić można dwie jej postacie:

ograniczającą
z napadami objadania/przeczyszczaniem się

Z kolei by mówić o bulimii konieczne są nawracające napady objadania, którym towarzyszy poczucie utraty kontroli. Dodatkowo występuje przynajmniej jedna skrajna metoda kontrolowania wagi (np. prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, intensywne ćwiczenia, ekstremalna dieta). Podobnie jak w anoreksji samoocena jest w bardzo dużym stopniu uzależniona od wagi i figury. Wykracza to poza zwykłe poczucie, że jest się grubym lub nieszczęśliwym z powodu własnego wyglądu. Nawyki żywieniowe ludzi cierpiących na bulimię są chaotyczne – wszyscy mają obiektywne napady objadania się, jednak napadom tym towarzyszą usilne próby ograniczenia jedzenia – w wielu sytuacjach odżywiają się tak, jak anorektycy.

Dlatego jeśli by się dokładnie przyjrzeć kryteriom diagnostycznym tych dwóch typów zaburzeń odżywiania, okazuje się, że jedynym elementem różnicującym jest waga obniżona o min. 15% w stosunku do normy. Dzieje się tak w anoreksji.

BED charakteryzuje się napadami objadania, po których nie następują zachowana kompensujące, a obawy dotyczące kształtu i wagi ciała nie są podstawową cechą. Ale o tym za kilka dni….

Źródło: „Jak pokonać objadanie się” Ch. Fairburn

Autor: Elżbieta Wojnar-Mróz