CBT – Incognito Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej

22nd wrzesień 201926th sierpień 2019

Skąd wiadomo, że CBT jest skuteczne? Cz. 2

Kilka dni temu odniosłam się do koncepcji psychoterapii opartej na dowodach naukowych (evidence-based therapy) i mierzyłam się z mitem psychoterapii dedykowanej dla „prostych” problemów. Przyjrzyjmy się dziś dalej temu skąd wiadomo, że CBT działa.

Tak więc po trzecie: CBT szuka przyczyn trudności

Bardzo duże znaczenie w pracy poznawczo-behawioralnej odgrywa zrozumienie źródeł problemów oraz mechanizmów je utrzymujących. Dlatego tak wiele czasu terapeuci poświęcają na konceptualizację problemów pacjenta (jest to dla nich ta samo – jeśli nie bardziej – istotne jak diagnoza). Wiele badań jest poświęconych genezie wczesnych dezadaptacyjnych schematów, wpływowi socjalizacji na styl atrybucji, skutkom traumy, zmniejszaniu podatności na depresję itd. Badacze poświęcają wiele uwagi mechanizmom tworzenia się i utrzymywania schematów poznawczych. Również wpływ środowiska na jednostkę jest brany pod lupę przez niektórych (np. M. Linehan).

Po czwarte: W wielu krajach CBT jest psychoterapią pierwszego wyboru

Oznacza to po prostu, że jest to sposób pracy z różnymi problemami, który jest w pierwszej kolejności zalecany przez odpowiedniki polskiego funduszu zdrowia. Dzieje się tak dlatego, że na korzyść metod poznawczo-behawioralnych przemawia przeważająca ilość badań naukowych. Jeśli spojrzymy np. na stronę angielskiego NHS (National Health Service) to są tak wyraźnie podane wytyczne dotyczące sposobów pracy z różnymi trudościami. CBT jest wymieniany tam jako pierwsze narzędzie. (https://www.nice.org.uk/guidance/CG90 ). Podobnie jest w Holandii, Szwecji, Australii i innych krajach.

Jest dla mnie ważne, by Państwo nie tyle wierzyli w skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej, co wiedzieli, że tak jest. Mam nadzieję, że takie wnioski już płyną z Państwa indywidualnych doświadczeń z tą formą terapii 🙂 Ale co pewien czas będziemy też prezentować kolejne wątki dotyczące podstaw naukowych CBT. Dzięki temu swoją opinię na temat skuteczości CBT, będzie łatwiej przedstawić w kategorii faktów. 🙂

Przetłumaczył: Elżbieta Wojnar-Mróz

Źródło: https://www.psychologytoday.com/us/blog/anxiety-files/201111/cognitive-behavioral-therapy-proven-effectiveness

14th wrzesień 201926th sierpień 2019

Skąd wiadomo, że CBT jest skuteczne? Cz. 1

Gdy pojawia się pomysł pójścia do terapeuty, stajecie Państwo przed trudnym wyborem. Jest tak wielu specjalistów, psychoterapeutów, a w dodatku każdy z nich uważa, że jego/jej sposób pracy jest najbardziej skuteczny.

Dla nas wybór metod pracy jest prosty: po prostu poznawczo-behawioralne. Ale skąd wiemy, że akurat CBT działa?

Po pierwsze: empiryczne podstawy CBT

Badania dotyczące skuteczności leczenia można podsumować w tzw.„metaanalizach”, w których można zbadać liczne badania, połączyć je i ekstrapolować rozmiary efektów. W każdej analizie stwierdzono, że CBT jest skuteczny w szerokim zakresie zaburzeń. To nie tylko przekonania badaczy, że dana technika jest skuteczna-dane zbierane w kontrolowanych warunkach (możliwych do powtórzenia) są wielokrotnie analizowane. Wyniki tych badań potwierdzają skuteczność oddziaływań poznawczo-behawioralnych.

Zainteresowanych odsyłam do kilku artykułów:

Butler, A.C., Chapman, J.E., Forman, E.M., & Beck, A.T. (2006). The empirical status of cognitive-behavioral therapy: A review of meta-analyses. Clinical Psychology Review, 26(1), 17-31.

Chambless, D.L., & Ollendick, T. H. (2001). Empirically Supported Psychological Interventions: Controversies and Evidence. Annu. Rev. Psychol, 52, 685-716

Tolin, D.F., Is cognitive-behavioral therapy more effective than other therapies? meta-analytic review, Clinical Psychology Review (2010),

Santoft F., Erland A, Ost L-G (2019), Cognitive behaviour therapy for depression in primary care: systematic review and meta-analysis. Cambridge University Press Volume 49, Issue 8, 1266-1274

Po drugie: CBT jest skuteczne w pracy z problemami o różnym poziomie skomplikowania

Badania pokazują skuteczność technik poznawczo-behawioralnych w pracy z: depresją, zespołem stresu pourazowego (PTSD), lękiem społecznym, zespołem lęku napadowego, lękiem uogólnionym, specyficzną fobią, OCD, dystymią, uzależnieniem, ADHD, zaburzeniami odżywiania, trudnościami w relacjach.

Często można usłyszeć zarzut wobec CBT, że jest odpowiedzią tylko dla „prostych” problemów. Pozwolę sobie zgodzić się ze słowami R. Leahy’ego, że takie określenie jest oznaką braku szacunku dla wszystkich, którzy cierpią z ich powodu.

Popatrzmy na konsekwencje społeczne np. depresji:

„Depresja jest główną przyczyną niepełnosprawności medycznej osób w wieku od 14 do 44 lat (Stewart, Ricci, Chee, Hahn i Morganstein, 2003). Osoby z depresją tracą 5,6 godziny produktywnej pracy każdego tygodnia, gdy są w depresji (Stewart, 2003). Osiemdziesiąt procent osób z depresją ma trudności w codziennym funkcjonowaniu (Pratt i Brody, 2008) Pięćdziesiąt procent utraty wydajności pracy wynika z nieobecności w pracy i krótkotrwałej niepełnosprawności (RC Kessler, i in., 1999).

Osoby z objawami depresji są 2.17 razy bardziej narażone na choroby (Adler, i in., 2006; Greener & Guest, 2007). A kiedy są w pracy, spada ich wydajność – mniejsza zdolność koncentracji, niższa wydajność i mniejsza zdolność do organizowania pracy. W rzeczywistości absencja i wydajność pracy są bezpośrednio związane z tym, jak ciężka jest depresja – im poważniejsza depresja, tym gorszy wynik. W jednym badaniu koszty absencji były bezpośrednio związane z faktycznym przyjmowaniem leków przeciwdepresyjnych (Birnbaum i in., 2010; Dewa, Hoch, Lin, Paterson i Goering, 2003). Ci, którzy brali przepisane leki, mieli o 20 procent mniej koszt absencji. Osoby w depresji są siedmiokrotnie bardziej narażone na bezrobocie (Lerner i in., 2004) ”.

Co więcej, stwierdzono, że CBT zapewnia znaczące korzyści w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej i schizofrenii. Obserwuje się poprawę funkcjonowania, właściwe stosowanie farmakoterapii (zgodnie z zaleceniami lekarskimi) oraz mniej dni hospitalizacji.

Dialektyczna terapia behawioralna (DBT ; forma terapii CBT), opracowana przez Marsha Linehan, uzyskała większe podtawy empiryczne niż jakiekolwiek inne leczenie pomagające osobom z zaburzeniem osobowości typu borderline . Ponownie obserwuje się mniejszą liczbę spędzonych w szpitalu, niższymi wskaźnikami samobójstw i mniej zachowań parasuidydalnych albo autoagresywnych. .

Chyba wszyscy się zgodzimy, że to nie są „proste problemy”. A fakt, że mamy do dyspozycji narzędzia, których skuteczność jest empirycznie badana, stanowi znaczący postęp w psychoterapii.

Przetłumaczył: Elżbieta Wojnar-Mróz

Źródło: https://www.psychologytoday.com/us/blog/anxiety-files/201111/cognitive-behavioral-therapy-proven-effectiveness

5th lipiec 20181st lipiec 2018

Jak działa terapia poznawczo-behawioralna?

Ulotka została stworzona na bazie materiałów psychoedukacyjnych opracowanych przez Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej. Stanowi źródło podstawowych informacji dla pacjenta oraz osób zainteresowanych tym podejściem w psychoterapii. przeznaczona jest dla osób poszukujących informacji na temat terapii poznawczo-behawioralnej (ang. CBT – Cognitive Behaviour Therapy).

JAK DZIAŁA TERAPIA CBT?:

Po rozłożeniu problemów na mniejsze składniki łatwiej jest je zrozumieć a w konsekwencji rozwiązać!

Aby to osiągnąć najpierw analizujemy sytuację później myśli, uczucia, zachowania i reakcje fizjologiczne

Każdy z tych elementów ma na siebie wpływ. Nasze uczucia i działania wynikają z tego jak interpretujemy sytuację, w której się znajdujemy.

Polega na rozmowie na temat:

• tego, jak postrzegamy samych siebie, świat i innych
• w jaki sposób nasze zachowanie wpływa na nasze myśli i uczucia

Terapia poznawczo- behawioralna składa się z kilku elementów:

diagnoza, rozpoznanie problemów i potrzeb pacjenta
stworzenie planu terapii opartego na teoriach badawczych, modelach poznawczych zaburzeń,
psychoedukacja- najważniejsze, żeby pacjent wiedział jak najwięcej o swoim problemie

Sesje terapeutyczne mogą się odbywać indywidualnie lub w grupach.

TERAPIA INDYWIDUALNA:

• Od kilku do kilkunastu sesji, odbywających się w sposób określony w konkretnych protokołach np. raz na tydzień, raz na dwa tygodnie

• Początkowe sesje dają terapeucie możliwość poznania trudności pacjenta, postawienia diagnozy i zaproponowania planu pracy. Służą one również zweryfikowaniu, czy tego rodzaju terapia jest właściwa dla danego pacjenta, a pacjentowi okazję przekonania się, czy odpowiada mu ta metoda leczenia.

• Terapeuta zadaje pytania dotyczące przeszłości i historii pacjenta. Mimo iż terapia CBT koncentruje się na ‘tu i teraz’, czasem trzeba cofnąć się do przeszłości, aby zrozumieć jej wpływ na chwilę obecną.

• Pacjent decyduje, na czym chce się skoncentrować na każdym etapie terapii.

• Na początku każdego spotkania pacjent i terapeuta omawiają samopoczucie i nastrój pacjenta, czas między sesjami, ćwiczenia między sesjami i ustalają temat sesji

• Podczas sesji, terapeuta pomaga rozłożyć problem na czynniki składowe. W tym celu może on zasugerować ćwiczenia praktyczne np. prowadzenie dziennika zapisu Negatywnych Automatycznych Myśli, co pozwala ujawnić specyficzne schematy myślowe i uczuciowe, odczucia fizyczne i działania. Na tej podstawie pacjent analizuje z terapeutą myśli, uczucia i swoje działania, aby:

zbadać ich przydatność i funkcjonalność
zrozumieć ich wpływ na siebie wzajemnie, oraz na pacjenta.

Kolejny etap terapii to zrozumienie, jak zmienić niepożądane myśli i działania. Co istotne tempo i zakres terapii zależą od pacjenta – terapeuta nie narzuca żadnych działań, na które pacjent nie jest chętny czy gotowy. Jak każde nowe umiejętności- te nabyte podczas terapii również można rozwijać. Dzięki temu zmniejsza się możliwość nawrotu problemów i związanych z nimi objawów. Istotne by pacjent po zakończonej terapii wiedział jakie umiejętności pomogły mu poprawić swoje funkcjonowanie. Dlatego też tak ważne są techniki psychoedukacyjne wykorzystywane w pracy z pacjentem.

30th czerwiec 201826th wrzesień 2018

Czym jest terapia poznawczo-behawioralna?-podstawowe pojęcia

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT, Cognitive Behavior Therapy) jest ustrukturyzowaną, określoną w czasie i zorientowaną na teraźniejszość formą psychoterapii. Jej celem jest rozwiązanie aktualnych problemów oraz nauczenie pacjentów umiejętności niezbędnych do modyfikacji dysfunkcjonalnych sposobów myślenia i działania.

Terapia CBT jest oparta na modelu poznawczym: to w jaki sposób interpretuję sytuację jest bardziej zbliżone do mojej reakcji, aniżeli sama sytuacja. Na przykład jedna osoba czytając to zdanie pomyśli „To brzmi świetnie! Tego szukałem.” i poczuje radość. A ktoś inny myśląc „Niby to brzmi dobrze, ale ja nie będę potrafił odnaleźć się w tym sposobie pracy”, poczuje frustrację i smutek. Widać więc jak bardzo to, jak myślimy o danej sytuacji zmienia naszą reakcję.

Dlatego jednym z ważniejszych elementów terapii poznawczo-behawioralnej jest zmiana niefunkcjonalnych wzorców myślenia i działania. A to z kolei prowadzi do poprawy nastroju i funkcjonowania.

CBT pomaga pacjentom nauczyć się identyfikować niepokojące myśli i ocenić ich stopień realności. Następnie pacjenci uczą się zmieniać swoje zniekształcone myślenie. Zmiana myślenia na bardziej realistyczne wpływa na poprawę samopoczucia.

Duży nacisk jest też kładziony na rozwiązywanie problemów oraz wdrażanie zmian w zachowaniu.

Psychoterapia ta korzysta z bardzo wielu technik poznawczych i behawioralnych, ale to nie one definiują terapię CBT. Wiele narzędzi zostało zaczerpniętych m.in. z terapii Gestalt, Mindfullness, terapii dialektycznej, dialogu motywującego, psychoterapii interpersonalnej oraz psychodynamicznej.

PODSTAWOWE POJĘCIA

specyficzność poznawcza – przekonania i strategie behawioralne charakterystyczne dla danego zaburzenia

konceptualizacja – rozumienie problemów danego pacjenta, tego w jaki sposób wzorce myślenia i działania u danej osoby podtrzymują całość trudności. Jest wykonywana niezależnie od stawiania diagnozy.

Myśli automatyczne – myśl, wyobrażenie, które nagle się pojawia, nagle przychodzi do głowy

Opracowała: Elżbieta Wojnar-Mróz

28th czerwiec 20181st lipiec 2018

Czym jest zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?

Osoby z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym (OCD, dawniej nazywane nerwicą natręctw) mają obsesje, kompulsje lub najczęściej – dwa te rodzajów objawów równocześnie. „Obsesje” to myśli, obrazy mentalne lub impulsy, które są niepokojące i ciągle powracają. „Kompulsje” to działania, które uważane są za konieczne, aby zapobiec uczuciu niepokoju lub negatywnym konsekwencjom, które mogą się przydarzyć. Wykonujemy kompulsje, by obniżyć poziom lęku wywołany przez myśl obsesyjną.

Często myśli obsesyjne dotyczą:

możliwości zarażenia się chorobą, taką jak AIDS lub nowotwór
ryzyka kontaktu z trucizną, np chemikaliami
obawy przed wyrządzeniem krzywdy lub zabiciem kogoś, często ukochanej osoby
strachu przed zapomnieniem o wykonaniu jakiejś czynności, np wyłączeniu kuchenki lub zamknięciu drzwi
strachu przed zrobieniem czegoś żenującego lub niemoralnego, np wykrzykiwanie wulgaryzmów.

Kompulsje są potocznie nazywane również “rytuałami”. Powszechne kompulsje obejmują:

nadmierne mycie lub czyszczenie, np. wielokrotnem mycie rąk w ciągu dnia
sprawdzanie, np. powtarzające się sprawdzanie czy kuchenka jest wyłączona
powtarzanie czynności, np. włączanie i wyłączanie przycisku światła 16 razy
gromadzenie rzeczy, np. zatrzymywanie starych gazet lub skrawków papieru
układanie obiektów w określonym porządku np. upewnianie się, że wszystko w pokoju jest symetryczne

Większości osób cierpiących na OCD (przynajmniej w pewnych momentach )zdaje sobie sprawę, że ich lęki nie są realistyczne Wiedzą, że ich kompulsje nie mają sensu, nie mogą jednak ich zaprzestać. Sprzeczność ta często rodzi złość na siebie oraz bardzo dużo wstydu.

OCD jest powszechnym problemem: w przeciągu swojego życia 1 na 40 osób będzie zmagać się z OCD.

OCD może przysparzać wielu problemów. Osoby cierpiące na to zaburzenie często tracą wiele godzin na własne rytuały, co utrudnia im pracę czy też dbanie o rodzinę. Wiele osób z OCD unika również miejsc bądź sytuacji, które wywołują niepokój, niektórzy nie wychodzą z domu. Często członkowie rodziny pomagają w wykonywaniu rytuałów – chcą ulżyć w cierpieniu wywołanym przez pojawienie się myśli obsesyjnych oraz liczą na to, że ich pomoc skróci czas niezbędny do wykonania kompulsji.

Jakie są przyczyny OCD?

Dokładne przyczyny zaburzenia nie są znane. Geny odgrywają pewną rolę – członkowie rodziny osoby z OCD często również zmagają się z OCD lub zaburzeniami lękowymi. Jednakże geny stanowią o swoistej podatności na zachorowanie – do rozwoju pełnoobjawowego zaburzenia przyczynia się stres życiowy oraz proces uczenia się (np. poprzez obserwację bliskich, tego jak radzą sobie z napięciem, jak funkcjonują).

Jak rozwija się zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?

Jak pokazują badania 90% społeczeństwa miewa myśli obsesyjne! Osoby z OCD są jednak dużo bardziej zaniepokojone tymi myślami. Różnica pomiędzy osobą chorującą na OCD, a taką która nie doświadcza jego objawów wiąże się z reakcją na myśl – pacjent z OCD jest przekonany, że nie potrafi wytrzymać dyskomfortu spowodowanego myślą obsesyjną i musi j a jakoś „odczynić”. Z kolei, gdy nie cierpimy na OCD pojawienie się myśli natrętnej jest kwitowane tylko „Ale dziwnie pomyślałem!” i kontynuujemy aktywność wcześniejszą.

Często myśli obsesyjne są niezgodne z wartościami czy przekonaniami osoby z OCD, np. bardzo wierząca osoba obawia się popełnienia bluźnierstwa, cz też kochająca matka boi się, że skrzywdzi swoje dziecko. Ponieważ osoby z OCD są zaniepokojone swoimi myślami starają się je unikać. Często zmuszają się, aby przestać myśleć. Paradoksalnie jednak, im bardziej staramy się nie myśleć o czymś, tym więcej uwagi poświęcamy tej kwestii. . Kiedy osoby orientują się, że nie mogą uniknąć niepokojących myśli, często próbują innych sposobów, aby zmniejszyć obawy. Mogą zacząć wykonywanie pewnych czynności, na przykład mycie lub ciche modlitwy. Przynosi to zazwyczaj ulgę. Problem polega na tym, że ulga ta jest tylko chwilowa. Z czasem muszą powtarzać daną czynność coraz częściej, aby poczuć się lepiej przez co staje się ona kompulsją. Jednak poprzez częste wykonywanie działań, które przynoszą chociaż chwilowy spadek napięcia „uczą się”, że jest to skuteczna strategia. Dlatego pojawienie się następnej myśli obsesyjnej sprawia, że sięgają do repertuaru zachowań, które do tej pory okazały się skuteczne (czyli wykonują kompulsję).

W jaki sposób działa terapia poznawczo-behawioralna zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego?

Osoby cierpiące na OCD obawiają się, że jeżeli pozwolą sobie na niepokojące myśli bez wykonywania zachowań kompulsywnych, ich niepokój wzrośnie na tyle, że nie będą mogły tego znieść. Często martwią się, że zwariują. Albo wręcz, ze lęk zawsze będzie rósł.

Terapia poznawczo-behawioralna ma na celu pokazanie, że można funkcjonować z niepokojem bez konieczności sięgania po kompulsje. Pozwala też na nauczenie się alternatywnych sposobów myślenia, które mogą zmniejszą niepokój. Ale co najważniejsze terapia ta daje przestrzeń do nauczenia się, że stawiając czoła lękom stajemy się na nie coraz bardziej odporni (przypomina to oglądanie w kółko tego samego horroru – choć na początku patrzyliśmy na niego przez palce, po 20 seansie przywykam do nieprzyjemnego uczucia niepokoju i mogę oglądać film).

Terapia poznawczo-behawioralna zakłada, że stopniowo mierzymy się z lękami dopóki nie pojawia się pewność, że można im sprostać bez uciekania się do kompulsji. Zazwyczaj obejmuje około 20 sesji, jednak leczenie może potrwać dłużej w przypadku osób przejawiających dotkliwsze objawy albo u których OCD występuje od bardzo wielu lat.

Jak skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego? Badania pokazują, że ponad 80% osób, które ukończyły poznawczo-behawioralną terapię OCD wykazuje umiarkowaną lub znaczną poprawę. Nawet po zakończeniu leczenia okazjonalne obsesje oraz skłonności do wykonywania rytuałów są powszechne, jednakże pacjenci czują zazwyczaj większą kontrolę oraz są w stanie cieszyć się życiem (potrafią nie reagować na obecność myśli obsesyjnych – żyć mimo nich).

A farmakoterapia?

Leki, które skutecznie działają w przypadku OCD zwiększają poziom serotoniny w mózgu. Badania pokazują, że 50-60% pacjentów wykazuje poprawę po zastosowaniu leczenia farmaceutycznego. Jednak u większości osób symptomy powracają po odstawieniu leków. Z tego powodu terapia poznawczo-behawioralna powinna być zawsze stosowana w połączeniu z lekami – leki często ułatwiają podjęcie procesu uczenia się nowych umiejętności radzenia sobie z myślami obsesyjnymi oraz z niepokojem. Dla niektórych pacjentów takie połączenie da najlepsze wyniki.

Czego oczekujemy od Ciebie, jako pacjenta?

Na początku terapii powszechne jest uczucie niepokoju i wątpliwości co do tego, czy możesz uzyskać pomoc. Ważne jest, aby dać szansę terapii. Twój terapeuta nauczy Cię nowych sposobów radzenia sobie z niepokojem i pomoże Ci stawiać czoła lękowi. Będziesz proszony, aby ćwiczyć te nowe umiejętności między sesjami. Jeśli będziesz pracował nad zadaniami powierzonymi przez terapeutę i ukończysz leczenie Twoje szanse na polepszenie są wysokie.

Źródło: Treatment Plans and Interventions for Depression and Anxiety Disorders, Second Edition (The Guilford Press, 2012). Copyright by Robert L. Leahy, Stephen J. F. Holland, and Lata K. McGinn;
Tłumaczenie: Elżbieta Wojnar-Mróz